20 listopada 2015 r. weszła w życie większość przepisów tzw. dużej nowelizacji prawa autorskiego, która wprowadza m.in. wynagrodzenia dla twórców z tytułu wypożyczeń bibliotecznych (public lending right, PLR). Ponieważ przepis ten dotyczy także tłumaczy – i budzi wiele pytań w środowisku – pragniemy uporządkować informacje, które mamy do tej pory.

Komu przysługują wynagrodzenia z tytułu wypożyczeń bibliotecznych?

Polskim pisarzom, tłumaczom, ilustratorom (grafikom, plastykom, fotografom) oraz wydawcom. Zagraniczni twórcy nie będą wynagradzani w ramach tego systemu.

Jaka kwota jest wyznaczona twórcom i wydawcom?

Suma przeznaczona każdego roku na wynagrodzenia z tytułu PLR jest równowartością 5% kwoty wydanej na zakupy biblioteczne w roku poprzednim. Zaplanowano systematyczny wzrost kwoty przeznaczonej na PLR: w 2017 roku wyniesie ona 3881000 zł, a w 2024 roku (ostatnim, na który kwota jest już określona) będzie to 4577000 zł. Kwoty przysługujące z tytułu wypożyczeń będą również zależeć od liczby podmiotów, które zgłoszą chęć ich otrzymywania.

Skąd pochodzą te środki?

Z Funduszu Promocji Kultury, tj. z podatków od gier hazardowych. Kosztów nie poniosą same biblioteki ani korzystający z nich czytelnicy.

Jak są dzielone pieniądze?

25% całej puli przypada wydawcom, a 75% – twórcom. Tłumacze na język polski otrzymują 30% kwoty, jaka przysługiwać będzie autorom utworów oryginalnych w języku polskim. W ramach systemu solidarnościowego maksymalne wynagrodzenie wypłacone jednej osobie wynosi pięciokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Wynagrodzenie nie zostaje wypłacone danemu twórcy, jeśli nie przekroczy jednej dwusetnej przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W 2016 r. minimalna kwota wynagrodzenia wyniosła 21 zł, maksymalna – ok. 21 tysięcy.

Czy otrzymam wynagrodzenie tylko za te książki, których wartość wypożyczeń przekroczy kwotę minimalną?

Nie. Wynagrodzenie naliczone jest łącznie za wszystkie książki. To łączna wartość wypożyczeń musi przekroczyć kwotę minimalną.

Na jakiej podstawie są obliczane wynagrodzenia?

Wynagrodzenie jest proporcjonalne do liczby użyczeń egzemplarzy utworów przez biblioteki publiczne obowiązane do przekazywania informacji dotyczących tych użyczeń (dotyczy to wyłącznie użyczeń do domu, a nie udostępnień na miejscu). Lista bibliotek przekazujących dane jest dostępna w załączniku do rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 2 listopada 2015 r.

Czy uprawnieni do otrzymania wynagrodzeń są jedynie twórcy (pisarze, tłumacze), którzy nie przenieśli praw majątkowych do utworu na wydawcę?

Nie. Uprawnienie do otrzymywania wynagrodzeń za wypożyczenia biblioteczne wynika z samego autorstwa utworu, a więc z niezbywalnych praw osobistych.

Co trzeba zrobić, żeby otrzymywać wynagrodzenie z PLR?

Należy złożyć odpowiedniej organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi oświadczenie  o woli otrzymywania wynagrodzenia za użyczanie. Ogłoszony przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przetarg wygrało Stowarzyszenie Autorów i Wydawców Copyright Polska. Na jego stronie dostępny jest formularz do rejestracji. Formularz  trzeba wypełnić, wydrukować, podpisać i odesłać do Copyright Polska pocztą. UWAGA! Aby otrzymać wynagrodzenie za wypożyczenia za miniony rok, należy złożyć oświadczenie do 31 sierpnia roku bieżącego. Oświadczenie złożone po tym terminie będzie uprawniać do wynagrodzenia za wypożyczenia począwszy od roku kolejnego.

Kiedy należy się spodziewać wynagrodzeń?

Copyright Polska jest zobowiązane do wypłaty wynagrodzeń za miniony rok do 31 grudnia roku kolejnego.

Czy formularz należy wypełniać i składać co roku?

Nie, chyba że będziemy chcieli dodać  kolejne tytuły. W takim przypadku należy je dopisać do systemu, a następnie wydrukować pełną listę tytułów i przesłać ją do Copyright Polska.

Jakie dane należy przedstawić?

Copyright Polska przygotowało listę niezbędnych danych i informacji, które należy przygotować na temat wszystkich książek, za które jesteśmy uprawnieni do otrzymywania wynagrodzenia. Dostępne są również odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.

Jak sprawdzić, czy nasze książki są wypożyczane?

Można to sprawdzić na stronie szukamksiazki.pl. Należy jednak wziąć pod uwagę, że Copyright Polska uwzględnia dane z wybranej próby bibliotek, nie ze wszystkich bibliotek w kraju. Wyniki z szukamksiazki.pl można więc traktować jedynie orientacyjnie.

Co w przypadku współautorstwa przekładu?

Tłumacze książek przełożonych wspólnie z innymi osobami muszą ocenić swój procentowy udział w przekładzie, a także przedstawić skany i kopie umów wydawniczych na te tłumaczenia. Uwaga! Nie narusza to zapisanych w niektórych umowach klauzul o ich poufności. Poufność w tym przypadku nie obejmuje bowiem sytuacji, gdy ujawnienie treści umowy jest niezbędne dla wykonania prawnie nałożonego obowiązku (np. gdy wglądu do umowy zażąda uprawniony organ) bądź uzyskania prawem przewidzianego prawa (np. gdy chcemy wystąpić z powództwem o ochronę praw autorskich). Jednocześnie Copyright Polska zaznacza, że skany umów są potrzebne jedynie na potwierdzenie autorstwa i stopnia udziału w przekładzie. Dane wrażliwe czy poufne mogą zostać zaczernione.

Co zrobić w przypadku wątpliwości dotyczących procentowego udziału we współtłumaczonym tekście?

Jeśli to możliwe, należy ustalić udział z pozostałymi tłumaczami. Jeśli nie jest to możliwe, warto zwrócić się do wydawnictwa z prośbą o przedstawienie oświadczenia dotyczącego udziału poszczególnych tłumaczy. Dobrze również prosić wydawców, by umieszczali tę informację w nowych umowach na współtłumaczone książki.

Moja książka wyszła w kilku różnych wydaniach, z których każde ma inny ISBN. Czy należy dopisać je wszystkie?

Tak. Z punktu widzenia systemu każdy numer ISBN to oddzielna książka. Podanie prawidłowych numerów ISBN jest najważniejsze, ponieważ biblioteki nie przekazują Copyright Polska danych o tytułach.

Co się dzieje w przypadku błędnie wypełnionych deklaracji?

Warto wypełnić deklarację i wprowadzić dane książek z wyprzedzeniem, ponieważ wtedy Copyright Polska kontaktuje się z uprawnionymi w celu ewentualnej korekty błędów. Bliżej 31 sierpnia może to być niemożliwe z powodu dużej liczby zgłoszeń. Z kolei błędnych zgłoszeń złożonych w ostatniej chwili nie da się już poprawić.

Skąd dowiedzieć się więcej?

STL będzie na bieżąco informowało o rozwoju sytuacji i aktualizowało niniejszy dokument. Osoby zainteresowane otrzymywaniem informacji bezpośrednio od Copyright Polska mogą wypełnić i podpisać  formularz kontaktowy oraz wysłać go na następujący adres:

SAiW Copyright Polska
ul. Nowogrodzka 62B/8
02-002 Warszawa

Skan wypełnionego dokumentu można dodatkowo przesłać na adres: biuro@copyrightpolska.pl.

Ostatnia aktualizacja: 9 czerwca 2022
Autorzy: Rafał Lisowski, Daria Kuczyńska-Szymala