Wydawcy posiadający siedzibę w Stanach Zjednoczonych lub europejscy wydawcy, którzy chcą przenieść zagraniczne modele umów na rodzimy rynek, ponieważ wydają im się one bardziej korzystne, mogą proponować tłumaczom umowy z typu work made for hire (dot. tworzenia „utworu na zamówienie”).

    Zgodnie z amerykańskim prawem autorskim, jeśli dzieło zostało wykonane jako work made for hire, nie faktyczny twórca, ale osoba (prawna lub fizyczna), dla której zostało ono przygotowane, jest uznawaną prawnie za autora i pierwotnego posiadacza praw do danego dzieła. W niektórych krajach zjawisko to jest znane jako „utwór pracowniczy”.

Sekcja 101 Ustawy o prawie autorskim [Copyright Act] (tytuł 17 Kodeksu Stanów Zjednoczonych) definiuje work made for hire jako:

(1) dzieło stworzone przez pracownika w ramach stosunku pracy; lub (2) dzieło specjalnie zlecone lub zamówione na potrzeby wykorzystania go jako wkładu w utwór zbiorowy, takie jak fragment utworu kinematograficznego lub innego utworu audiowizualnego, tłumaczenie, dzieło uzupełniające, kompilacja, instrukcja, test, materiały z odpowiedziami do testu lub atlas, wówczas gdy strony wyraźnie uzgodniły w umowie zawartej w formie pisemnej, podpisanej przez każdą z nich, że wykonane dzieło ma być traktowane jako work made for hire.

W umowie typu work made for hire tłumacz nie posiada żadnych praw do swojego dzieła (w ogóle nie jest uważany za autora).

Jest to inny zapis niż przepisy obowiązujące w niektórych krajach europejskich stanowiące o tym, że w przypadku dzieł stworzonych przez pracownika w ramach stosunku pracy prawa majątkowe należą do pracodawcy, lub przepisów im podobnych ponieważ: 1) pracownicy są zawsze uznawani za faktycznych autorów i zachowują autorskie prawa osobiste oraz 2) tego typu przepisy nie mają zastosowania do osób niezatrudnionych, wykonujących wolny zawód (freelancerów).

Umowy typu work made for hire naruszają zasady konwencji berneńskiej i przepisy prawa autorskiego w większości (jeśli nie we wszystkich) krajów europejskich. Co za tym idzie, powinny one być stanowczo odrzucane, podobnie jak wszystkie umowy przenoszone na grunt innego kraju sprzeczne ze standardami i prawami obowiązującymi w danym państwie.

Przykładem umowy o przekład typu work made for hire jest standardowa umowa wykorzystywana przez platformę Babelcube, która stanowi, co następuje:

11) Autorstwo. Z uwzględnieniem omówionych powyżej ograniczeń dotyczących praw do dzieła będącego Przekładem Książkowym i praw do rozpowszechniania udzielonych przez Posiadacza Praw [„Posiadacz Praw” = autor oryginalnego utworu] platformie Babelcube, Posiadacz Praw zachowuje wszystkie prawa do użytkowania, tytuł własności i prawo do czerpania pożytków z Książki i Przekładu Książkowego, w tym prawa autorskie do Książki i prawa autorskie do Przekładu Książkowego. Tłumacz wyraża zgodę na uznanie Przekładu Książkowego za »work made for hire« w zakresie dozwolonym przez obowiązujące prawo, ze wszystkimi prawami autorskimi Przekładu Książkowego należącymi do Posiadacza Praw. W sytuacji, gdy zgodnie z obowiązującym prawem Przekład Książkowy nie kwalifikuje się jako »work made for hire«, Tłumacz przekazuje Posiadaczowi Praw wszystkie prawa do użytkowania, tytuł własności i prawo do czerpania pożytków z Przekładu Książkowego, jakie przysługują Tłumaczowi, w tym między innymi prawa autorskie (majątkowe i osobiste) do Przekładu Książkowego. Tłumacz wyraża zgodę na podpisanie wszelkiej niezbędnej i uzasadnionej dokumentacji wymaganej do przekazania udziałów własnościowych i praw Posiadaczowi Praw.

Przełożyła Anna M. Mazur, 26.10.2021

Tekst oryginalny: https://www.ceatl.eu/translators-rights/guidelines-for-fair-translation-contracts/annex-to-guidelines-for-fair-translation-contracts