Jan Dzierzgowski Członek zwyczajny Pokaż dane kontaktowe
Języki źródłowe
angielskiJęzyki docelowe
polskiSpecjalizacje
esej, humanistyka, literatura faktu, literatura naukowa, literatura popularnonaukowa, prozaBiogram
Tłumacz z języka angielskiego, ma na koncie około pięćdziesięciu przełożonych książek, chociaż dawno nie liczył. Do tego jeszcze sporo artykułów m.in. dla „Przekroju” i „Pisma”.
Absolwent Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, badacz społeczny. Szczęśliwie od dłuższego czasu tłumaczy nie tylko książki socjologiczne, ale też historyczne, popularnonaukowe, czasem nawet literaturę piękną. Po cichu marzy, że pewnego dnia ktoś zaproponuje mu przełożenie całego cyklu P.G. Wodehouse’a o Jeevesie i Woosterze – aczkolwiek szanse są raczej niewielkie. W czasie wolnym oddaje się nałogowi czyli długim spacerom po Warszawie.
Oto, co miał do powiedzenia w ramach cyklu Tłumacze o sobie.
Wybrane przekłady
|
Quentin Tarantino, Spekulacje o kinie, (Cinema Speculation), Marginesy, Warszawa 2024. Tarantino o kinie lat siedemdziesiątych. I o sobie przez pryzmat kina lat siedemdziesiątych. Książka pełna sprzeczności, genialnych obserwacji, prowokacyjna, przenikliwa, żywa, wartka, obrazoburcza. Zrodzona z prawdziwej pasji. |
|
Michael Schulman, Oscarowe wojny. Historia Hollywood pisana złotem, potem i łzami, (Oscar Wars. A History of Hollywood in Gold, Sweat and Tears), Marginesy, Warszawa 2024. Nie żaden tam zbiór ploteczek i ciekawostek, ale solidna książka historyczna poświęcona Oscarom, ich znaczeniu w branży filmowej oraz roli, jaką odgrywały w różnych walkach o władzę, konfliktach pokoleniowych i przemianach kulturowych. A także opowieść o uniwersalnym ludzkim pragnieniu otrzymywania nagród. |
|
Anne Fletcher, Wdowy Antarktydy. Kobiety, których mężowie nie wrócili z ostatniej wyprawy Scotta, (Widows of the Ice: The Women That Scott’s Antarctic Expedition Left Behind), Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2023. Trzy zupełnie różne kobiety żyjące w Wielkiej Brytanii na przełomie XIX i XX wieku. Trzy biografie, trzy zupełnie różne losy. Trzy temperamenty, trzy klasy społeczne. I ogólnonarodowa tragedia, która na moment je połączyła. Rewelacyjna opowieść o kobietach, które próbowały odnaleźć swój głos, gdy zderzyły się z wielką historią. |
|
Patrick Radden Keefe, Imperium bólu. Baronowie branży farmaceutycznej, (Empire of Pain. The Secret History of Sackler Dynasty), Czarne, Wołowiec 2023. Poruszający reportaż, a zarazem saga rodzinna. Epicka opowieść o stuleciu amerykańskiego kapitalizmu, o branży farmaceutycznej i chciwości, która kryje się za jednym z największych współczesnych kryzysów w zakresie zdrowia publicznego, czyli epidemią opioidową w Stanach Zjednoczonych. |
|
Suzanne O’Sullivan, Śpiące królewny. Tajemnicze przypadki ze świata neurologii, (The Sleeping Beauties: And Other Stories of Mystery Illness), Znak Literanova, Kraków 2023 Brytyjska neurolożka Suzanne O’Sullivan jest prawdziwą ekspertką w zakresie chorób psychosomatycznych. Doskonale wie, jak bardzo umysł potrafi zaszkodzić ciału i jak poważne wynikają z tego problemy. Tym razem zwraca uwagę przede wszystkim na społeczny kontekst chorób psychosomatycznych. Niezwykle ciekawe i różnorodne studia przypadków z całego świata – ze Szwecji, Kazachstanu, Nikaragui, Stanów Zjednoczonych – łączy z refleksją socjologiczną, psychologiczną oraz z wiedzą z zakresu neurologii. Zwraca uwagę na to, w jaki sposób choroby psychosomatyczne wiążą się z płcią i społecznymi oczekiwaniami wobec chorego człowieka, na ich „zaraźliwość”, na rolę wspólnoty w procesie terapeutycznym. Naprawdę mądra książka.
|
|
Carl Zimmer, Co to jest życie? Na tropie największej zagadki, (Life’s Edge: The Search for What It Means to Be Alive), Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2023 Carl Zimmer jest absolutnym mistrzem literatury popularnonaukowej. Nie musi już niczego udowadniać, mimo to postanowił zmierzyć się z największym chyba problemem nauk biologicznych i napisał książkę o nieudanych – jak dotąd – próbach stworzenia teorii życia. Przy okazji pokazuje, jak dziwaczne, niesamowite i różnorodne potrafią być żywe istoty, zastanawia się też, jak może wyglądać życie na innych planetach. Świetna książka o triumfach i porażkach nauki – triumfach, które zachwycają i porażkach, które łatwo usprawiedliwić, jeśli weźmie się pod uwagę, jak skomplikowany jest otaczający nas świat.
|
|
Brian Porter-Szűcs, Wiara i ojczyzna. Katolicyzm, nowoczesność i Polska, (Faith and Fatherland: Catholicism, Modernity, and Poland), Wydawnictwo Filtry, Warszawa 2022
Wyśmienita książka amerykańskiego historyka o polskim Kościele, efekt pracochłonnego przekopywania się przez archiwa i głębokiego namysłu. Błyskotliwa, krytyczna, ale sprawiedliwa analiza dyskursu Kościoła katolickiego z ostatnich dwustu lat, tłumacząca między innymi skąd wzięły się sojusz księży z narodowcami (wcale nie taki znowu oczywisty i nieuchronny dziejowo) oraz antysemicki hejt w kazaniach i w czasopismach, na przykład tych, które przed wojną wydawał ojciec Maksymilian Kolbe. A także opowieść o instytucji, która pada ofiarą własnego sukcesu, więc każdy, komu marzy się, że jego opcja ideologiczna przejmie/utrzyma rząd dusz powinien przeczytać ku przestrodze.
|
|
Wade Davis, Wąż i tęcza. Voodoo, zombie i tajne stowarzyszenia na Haiti, (The Serpent and the Rainbow), Czarne, Wołowiec 2022
W 1982 roku młody naukowiec Wade Davis pojechał na Haiti, żeby rozwiązać zagadkę, która od dawna budziła powszechną fascynację: w jaki sposób kapłanom vodoun udaje się zmieniać ludzi w zombie? Odkrycie wykorzystywanych w tym celu substancji psychoaktywnych okazało się względnie proste, ale na szczęście Davis, etnobotanik, nie poprzestał na biochemicznym aspekcie całego zjawiska. Zaczął starannie zgłębiać haitańską kulturę, historię, religijność i obyczaje, by zrozumieć, kim właściwie są zombie i jakie funkcje zombifikacja pełni w tamtejszym społeczeństwie. A potem napisał fascynującą książkę, łącząc wątki popularnonaukowe z reportażem, opowiadając o swoich przygodach, ale również o pytaniach i dylematach towarzyszących pracy antropologa.
|
|
Sinclair McKay, Drezno 1945. Ogień i mrok, (Dresden. The Fire and the Darkness), Znak Koncept, Kraków 2022 Mocny, poruszający i mądry reportaż historyczny o bombardowaniu Drezna 13 lutego 1945 roku. Chwilami trudny, ale bez epatowania okrucieństwami, bez niezdrowego, niedojrzałego zachwytu wojną. Opowieść o przemocy, która rodzi przemoc i o szukaniu mądrych sposobów pojednania i upamiętnienia tragedii.
|
|
Fiona MacCarthy, Walter Gropius. Człowiek, który zbudował Bauhaus, (Gropius: The Man who Built the Bauhaus), Wydawnictwo Filtry, Warszawa 2021 Walter Gropius był gigantem dwudziestowiecznego modernizmu, więc biografia zasłużenie spora. Życie i myśl splecione ze sobą – bo w przypadku Gropiusa nie da się oddzielić jednego i drugiego. Losy dobre i złe, wieczne dążenia i poszukiwania, nieustanna praca na rzecz świata, który będzie piękny i bardziej ludzki.
|
|
Robert Kolker, W ciemnej dolinie. Rodzinna tragedia i tajemnica schizofrenii, (Hidden Valley Road), Czarne, Wołowiec 2021 Niezwykła rodzina zasługuje na niezwykłą książkę. W ciemnej dolinie to historia Mimi i Dona oraz ich dwanaściorga dzieci. Historia o sześciu braciach, u których zdiagnozowano schizofrenię. Ale Robert Kolker opowiada także, jak w ciągu ostatnich stu lat zmieniało się podejście lekarzy, uczonych, polityków i zachodnich społeczeństw do schizofrenii i chorób psychicznych. Wplata trudną historię rodziny w szerszy kontekst, dzięki czemu jedno i drugie ukazuje w wyrazistszych barwach. |
|
Carl Zimmer, Co cię gryzie. Fascynujący świat pasożytów, (Parasite Rex), Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2021 Zimmer to arcymistrz literatury popularnonaukowej na temat biologii i medycyny. Tym razem pisze o pasożytach – bez epatowania ohydztwami, bez dowcipów, służących mizdrzeniu się do czytelnika. Cała masa fascynujących, świetnie opisanych faktów. Po lekturze takich książek człowiek dużo lepiej rozumie, jak ta cała przyroda działa i jak bardzo jest interesująca. |
|
Brian Porter-Szűcs, Całkiem zwyczajny kraj. Historia Polski bez martyrologii, (Poland in the Modern World. Beyond Martyrdom), Filtry, Warszawa 2021. Książka przetłumaczona wspólnie z Anną Dzierzgowską Esej historyczny o Polsce i o tym, że wbrew temu, czego uczono nas w szkole, żyjemy w całkiem normalnym kraju, a martyrologiczna narracja o „cierpiącym narodzie” to smętne bajki, bo cierpieć mogą tylko ludzie, a nie narody. Przy czym prawda o cierpieniu ludzi, przedstawiana przez Porter-Szűcsa, jest o wiele ciekawsza od wszelkich łzawych opowieści. |
|
Dan Jones, Krzyżowcy, (Crusaders), Znak, Kraków 2020 Wojny o Ziemię Świętą (oraz rozmaite inne wojny, którym z różnych, często mało chwalebnych powodów papieże nadali status krucjaty) widziane z perspektywy ich uczestników, mężczyzn i kobiet, ludzi najróżniejszych stanów i wyznań. |
|
Lewis Dartnell, Początki. Opowieść o tym, jak Ziemia nas stworzyła, (Origins), Zysk i S-ka, Poznań 2020 O geologii w sposób niezwykle interesujący. Skąd na Ziemi wzięło się wszystko, co jest nam niezbędne do życia – od tlenu przez żelazo aż po rozmaite budulce czy rzadkie pierwiastki w ekranach naszych smartfonów – i jaką rolę tektonika płyt odegrała w rozwoju cywilizacji. |
|
Patrick Radden Keefe, Cokolwiek powiesz, nic nie mów, (Say Nothing), Czarne, Wołowiec 2020 Fenomenalny reportaż o konflikcie w Irlandii Północnej, o zwykłych ludziach uwikłanych w polityczną tragedię, o bojownikach i ofiarach – również o osobach, które należą do obu tych kategorii. O tym, że granica między zwycięstwem a porażką jest cholernie nieostra i o tym, jak pamiętać trudną przeszłość, skoro okazuje się ona kłamstwem a zresztą wszyscy pamiętają ją inaczej – albo próbują o niej zapomnieć
|
|
Rose George, Krew, (Nine Pints), Znak Literanova, Kraków 2019. Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o krwi we współczesnym świecie. Biznes, tabu menstruacyjne, systemy krwiodawstwa honorowego i nieco mniej honorowego, krew w ratownictwie medycznym i sporo innych tematów. |
|
Jonathan Eig, Narodziny pigułki (The Birth of the Pill), Czarne, Wołowiec 2019. Rzecz o czwórce ludzi, dzięki którym powstała pigułka antykoncepcyjna. Fascynujący reportaż historyczny o jednym z najważniejszych wynalazków XX wieku. |
|
Dan Jones, Templariusze (The Templars), Znak Horyzont, Kraków 2019. Historia zakonu templariuszy dla amatorów historii, wciągająca i rzetelna. Wyznawcy teorii, jakoby templariusze strzegli tajemnicy świętego Graala, będą zasłużenie rozczarowani. |
|
David I. Kertzer, Porwanie Edgarda Mortary (The Kidnapping of Edgardo Mortara), Czarne, Wołowiec 2018 Rewelacyjny reportaż historyczny. Bolonia, połowa XIX wieku. Młoda służąca w żydowskim domu zwierza się księdzu, że potajemnie ochrzciła jedno z dzieci. Wkrótce po chłopca przychodzą papiescy żandarmi – wszak mały chrześcijanin nie może wychowywać się wśród Żydów. Kościół jednak nie zdaje sobie sprawy, że czasy się zmieniły – wkrótce wokół porwania wybuchnie globalny skandal, który poważnie zaszkodzi papiestwu. |
|
Siddhartha Mukherjee, Gen. Historia ukryta (The Gene), Czarne, Wołowiec 2017 Wszystko co należy wiedzieć o genetyce – choćby dlaczego ludzie są tak różni, a zarazem tak podobni, z jakimi dylematami bioetycznymi przyjdzie się nam zmierzyć w przyszłości albo co to znaczy, że jakaś ludzka cecha ma podłoże genetyczne. Zaszczyt tłumaczyć takie książki. |
|
Despina Stratigakos, Dom Hitlera (Hitler at Home), Wielka Litera, Warszawa 2017 Design w służbie władzy czyli jak propaganda Trzeciej Rzeszy kształtowała wizerunek Hitlera ukazując jego rzekome życie domowe. Ewidentnie nie należy wierzyć w domowe życie dyktatorów. |
|
David I. Kertzer, Papież i Mussolini. Nieznana historia Piusa XI i rozkwitu faszyzmu w Europie (The Pope and Mussolini), Czarne, Wołowiec 2016 Benedyktyńska praca autora w archiwach Watykanu ułożona w opowieść o niechlubnym sojuszu tronu i ołtarza. |
|
Kathryn Schulz, Być w błędzie. Przygody w krainie pomyłek (Being Wrong), Muza, Warszawa 2016 Esej o błędach, małych i dużych, błahych i poważnych. O ich rozmaitych przyczynach, ale też ważnych zaletach i funkcjach. |
|
Jon Krakauer, Pod sztandarem nieba. Wiara, która zabija (Under the Banner of Heaven), Czarne, Wołowiec 2016 Reporterska opowieść o mormonizmie fundamentalistycznym i jego źródłach
|
|
Ben Shephard, Powrót (The Long Road Home), Wielka Litera, Warszawa 2016 Niezwykle skrupulatna książka historyczna, opowiadająca o alianckiej pomocy humanitarnej po drugiej wojnie światowej – zwłaszcza o pomocy dla uchodźców i przesiedleńców |
|
Alex Kershaw, Liberator (The Liberator), Wielka Litera, Warszawa 2015 Książka historyczna o szlaku bojowym amerykańskiego oficera, od Sycylii aż do wyzwolenia Dachau |
|
Peter McLaren, Życie w szkołach. Wprowadzenie do pedagogiki krytycznej (Life in schools), Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław 2015. Książka przetłumaczona wspólnie z Agnieszką Dziemianowicz-Bąk i Marcinem Starnawskim Najbardziej nietypowy podręcznik akademicki, jaki można sobie wyobrazić, klasyczna książka z zakresu pedagogiki krytycznej |
|
Richard Sennett, Razem (Together), Muza, Warszawa 2013 Esej socjologiczny o współżyciu i współdziałaniu z ludźmi w coraz bardziej złożonym społeczeństwie |
|
Siddhatrha Mukherjee, Cesarz wszech chorób (The Emperor of All Maladies), Czarne, Wołowiec 2013. Książka przetłumaczona wspólnie z Agnieszką Pokojską Historia nowotworów i onkologii. I najlepsza książka popularnonaukowa, jaką zdarzyło mi się czytać – a co dopiero tłumaczyć |
|
Johanna Kantola, Polityka równości płci w Unii Europejskiej (Gender and the European Union), PWN, Warszawa 2012 Kompendium wiedzy na temat polityki UE dotyczącej kobiet i równości |
|
Richard Sennett, Szacunek w świecie nierówności (Respect in a World of Inequality), Muza, Warszawa 2012 Nierówności społeczne – widziane z niecodziennej perspektywy
|
|
Francis Spufford, Czerwony dostatek (Red Plenty), Muza, Warszawa 2012 Powieść o radzieckiej gospodarce. Książka zupełnie nietypowa – i niestety mało znana. |
|
Richard Barbrook, Przyszłości wyobrażone (Imaginary Futures), Muza, Warszawa 2009 Fascynująca analiza historycznych oraz ideologicznych źródeł współczesnego myślenia o technologii |
|
Richard Sennett, Korozja charakteru (The Corrosion of Character), Muza, Warszawa 2006. Książka przetłumaczona wspólnie z Łukaszem Mikołajewskim Esej o przemianach pracy. Elastyczność i jej niewesołe skutki społeczne oraz psychologiczne |