Czytanie jako niezbędny czynnik rozwoju – w takim duchu odbyły się kolejne warsztaty „Polska czytająca – uruchamiamy Supermoc książek”. Samorządowcy i przedstawiciele instytucji centralnych, bibliotekarze i edukatorzy, aktywiści i ludzie biznesu – zastanawiali się razem, jakie strategie przyjąć, by podnieść poziom czytelnictwa w Polsce.
Uczestnicy warsztatów. Fot. Rafał Komorowski | Wrocławski Dom Literatury
Czytelnictwo w Polsce nie jest na poziomie satysfakcjonującym, ale odpowiedź na pytanie, jak ten poziom podnieść, jest bardziej skomplikowana, niż mogłoby się wydawać. Takie jest podłoże powstałej nieformalnej koalicji na rzecz czytelnictwa, która już kolejny raz spotkała się na intensywnych dwudniowych warsztatach. Tym razem warsztaty odbyły się w dniach 1-2 grudnia 2022 roku we Wrocławiu, przy okazji jubileuszowej, trzydziestej edycji Wrocławskich Targów Dobrych Książek, objętej honorowym patronatem Małżonki Prezydenta RP Agaty Kornhauser-Dudy.
W naradach uczestniczyli samorządowcy i bibliotekarze z różnych stron Polski, reprezentowane były miasta literatury UNESCO Kraków i Wrocław, ale także Gdańsk, Katowice, Zabrze, Choszczno, Gdynia, Sopot i Warszawa. Każdy z nas pracuje na co dzień dla swoich mieszkańców ale szalenie ważne jest też wypracowywanie wspólnej strategii, budowanie pewnych standardów – i nad tym właśnie pracował mój stolik – nad standardami „gminy czytającej”. Cieszę się, że Kraków jako Miasto Literatury UNESCO ma szansę podzielić się doświadczeniami, ale też inspirować działaniami innych. – zaznaczył Robert Piaskowski, pełnomocnik prezydenta Krakowa ds. kultury.
Bardzo wartościowy jest namysł nad tematem czytelnictwa, które jest przecież sprawą z gruntu wspólną: czytelnictwo jest realnym czynnikiem rozwoju dla Polski – jest fundamentem wszelkiej edukacji. Mówiąc wprost: Polsce, w tym biznesowi się najzwyczajniej opłaca, by Polacy czytali więcej – bo będą bardziej innowacyjni. – podkreśliła Izabela Sadowska, prezes zarządu Lubimyczytac.pl
Czytanie i książka w szkole, czyli jak sprawić, by uczniowie polubili czytanie, było jednym z gorących tematów. To ogromnie ważna ale też niełatwa sprawa. Jako potężny wydawca edukacyjny czujemy zobowiązanie, by prowadzić dzieci ku czytaniu, z drugiej strony do tego potrzeba jednak szerokiej koalicji. Cieszę się, że budujemy taką koalicję na spotkaniach „Polska czytająca – uruchamiamy Supermoc Książek” – dodała Dorota Twarowska, pełnomocnik zarządu wydawnictwa Nowa Era.
Spotkania „Polska czytająca – uruchamiamy Supermoc Książek” są wspólną inicjatywą Fundacji Powszechnego Czytania, Krakowskiego KBF-u, Polskiej Izby Książki i Wrocławskiego Domu Literatury i prowadzone są już drugi rok.
Naszym celem dalekosiężnym jest zwiększenie odsetka czytających Polaków – dla ich osobistego rozwoju, ale także z myślą o rozwoju Polski. To oczywiście proces długotrwały, wielopoziomowy i skomplikowany. Dlatego uznałyśmy za zasadne, by zaprosić do współpracy ludzi z różnych środowisk, z różnych miejsc w Polsce, ale też z różnych poziomów decyzyjności. Perspektywa szefów dużych instytucji czy samorządów, doświadczenia nauczycieli czy pracowników instytucji, doświadczenie organizacji pozarządowych i biznesu – ważne jest dla nas, by wszystkie te perspektywy łączyć, brać pod uwagę, byśmy się wzajemnie słyszeli. To jest metodologia, która umożliwi nam stworzenie realnej, osadzonej w rzeczywistości, przemyślanej ale też możliwej do realizacji strategii podniesienia poziomu czytelnictwa w Polsce – podkreśliły koordynatorki inicjatywy: Maria Deskur, prezes Fundacji Powszechnego Czytania, Katarzyna Janusik, kierowniczka działu programowego i PR Wrocławskiego Dom Literatury, Grażyna Szarszewska, dyrektor generalna Polskiej Izby Książki i Urszula Chwalba, kuratorka programu Kraków Miasto Literatury UNESCO.
Do grup roboczych dołączył tym razem stolik „Książki w szkole”, który powstał w konsekwencji inicjatywy lekturowej stworzonej przez Katarzynę Łakomik w Stowarzyszeniu Tłumaczy Literatury. W ramach tej akcji STL chce propagować konieczność wprowadzenia zmian w kanonie lektur oraz sposobach w pracy nad nimi w szkołach, dając za przykład edukację literacką w krajach o wysokim poziomie czytelnictwa. Przy stoliku toczyła się żywa dyskusja o tym, w jaki sposób można wpłynąć na popularyzowanie czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży. Koordynatorką dyskusji była Agnieszka Rasińska-Bóbr z KBF, a brały w niej udział między innymi Emilia Różycka, naczelniczka wydziału Departamentu Podręczników, Programów i Innowacji w MEN, Dorota Twardowska z wydawnictwa Nowa Era, Edyta Plich, założycielka i dyrektorka Towarzystwa Inteligentnej Młodzieży, jedna z twórczyń Alternatywnej Listy Lektur, oraz inicjatorka idei, tłumaczka języka niemieckiego Katarzyna Łakomik.
Fundacja Powszechnego Czytania jest organizacją non profit, która powstała w 2018 roku, dzięki woli współpracy konkurentów – wydawców i stawia sobie za cel podniesienie poziomu czytelnictwa w Polsce. W 2019 r Fundacja uruchomiła program Książka na receptę. Recepta na sukces zapraszając do współpracy pierwszego pediatrę na świecie, który w 1990 roku zaczął przepisywać czytanie jak witaminy. W 2020 roku, w dniu zamknięcia szkół, Fundacja stworzyła kampanię #TerazCzasNaCzytanie namawiając rodziców do odrywania dzieci od ekranów. W 2021 roku opublikowała pierwszy polski poradnik upowszechniania czytania Supermoc książek oraz Supermoc książek w przedszkolu. Od dnia wybuchu wojny w Ukrainie prowadzi akcję #KsiążkaChroni, której celem jest dostarczenie książek dzieciom uchodźcom i pomoc wydawcom ukraińskim, w czerwcu b.r. we współpracy z Unią Metropolii Polskich wystartowała z kampanią #CzytanieRządzi, w grudniu b.r. prowadzi świąteczną kampanię fundraisingową #UwolnijSupermocDobra Fundacja zaprasza do współpracy wszystkich ludzi zainteresowanych tematem podniesienia poziomu czytelnictwa w Polsce.
KBF jest gminną instytucją kultury, która od ponad dwudziestu lat nieprzerwanie działa na rzecz rozwoju przemysłów kreatywnych, turystyki kulturalnej, branży spotkań i przemysłów czasu wolnego. Główne obszary działalności KBF to: literatura, film, muzyka, sztuki wizualne, turystyka, inicjatywy lokalne i edukacja. Instytucja zajmuje się organizacją i promocją imprez kulturalnych o zasięgu lokalnym, ogólnopolskim i międzynarodowym, takich jak: Misteria Paschalia, Festiwal Muzyki Filmowej w Krakowie, Festiwal Conrada, Wianki i wiele innych rozpoznawalnych marek. KBF jest również współgospodarzem Pałacu Potockich, wydawcą czasopism i operatorem programów Kraków Culture, Kraków Miasto Literatury UNESCO oraz Krakow Film Commission.
Polska Izba Książki (PIK) to samorząd gospodarczy branży wydawniczo-księgarskiej. Izba działa od 1990 roku. Jej podstawowym zadaniem jest dbałość o jak najdogodniejsze warunki rozwoju gospodarczego branży, piśmiennictwa oraz czytelnictwa w Polsce. Zrzesza ponad 150 firm działających na rynku książki; jest jednym z inicjatorów powstania i współfundatorów Fundacji Powszechnego Czytania.
Wrocławski Dom Literatury to instytucja powstała w ramach Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. Organizuje wydarzenia literackie, poczynając od spotkań autorskich, przez projekty edukacyjne, rezydencje literackie i działalność wydawniczą (w ramach Wydawnictwa Warstwy), po festiwale i nagrody, by wymienić tu tylko Literacką Nagrodę Europy Środkowej Angelus czy Międzynarodowy Festiwal Poezji Silesius. WDL pełni też rolę partnera po stronie miasta Wrocławia dla działań Fundacji Olgi Tokarczuk oraz koordynuje literackie projekty międzynarodowe w ramach różnych sieci współpracy, jak chociażby Międzynarodowa Sieć Miast Schronienia (ICORN), do której stolica Dolnego Śląska należy od 2015 roku. W 2019, za sprawą aplikacji przygotowanej przez zespół WDL, Wrocław dołączył także do Sieci Miast Kreatywnych UNESCO jako Miasto Literatury, a w 2022 roku podpisał deklarację założycielską nowej sieci międzynarodowej współpracy literackiej – Światowych Stolic Książki UNESCO.
O swoim zaangażowaniu w inicjatywę lekturową opowiada Katarzyna Łakomik, członkini STL:
Mniej więcej pół roku temu, po kolejnym sprawdzianie z treści lektury u syna w klasie, powiedziałam DOŚĆ. Przecież to nie może trwać wiecznie. Przecież coś musi się dać zrobić w tym temacie. Przecież ten system jest tak bezsensowny, że kiedyś to się musi wreszcie skończyć, nie możemy przez kolejne dwieście lat kazać czytać dzieciom wciąż tych samych lektur, przecież każdy wie, że sprawdziany z treści nie wnoszą niczego prócz zabijania w dzieciach każdej radości czytania! Przecież dzieci nie mogą być w nieskończoność przepytywane i egzaminowane z ich treści!
Gdzie miejsce na delektowanie się wrażeniami z lektury, gdzie indywidualna przyjemność i radość z czytania? Dlaczego nikt nie kwestionuje tego systemu? Dlaczego kolejne pokolenia udają, że wszystko w naszych szkołach jest zasadne i że tak musi być wiecznie? Dlaczego nikt nie krzyczy, że tragicznie niski poziom czytelnictwa i sposób, w jaki szkolnictwo traktuje książki, to są dwie strony tego samego medalu? Dlaczego nikt nie krzyczy, że w innych krajach, tak, właśnie tych, w których dla większości społeczeństwa czytanie jest czynnością pielęgnowaną codziennie, lektura to synonim książki dla młodego odbiorcy ciekawej, starannie dobranej dla uczniów danej klasy, nierzadko przez nich samych? Dlaczego system zmienia się na coraz gorsze zamiast podążać za nowoczesnością i dostosować się do zmieniających się – a raczej – dawno już zmienionych warunków, tak bardzo różniących się od tych sprzed dwustu, trzystu lat?! Jak to możliwe, że interpretację dzieł literackich sprawdza się za pomocą KLUCZA?
Więc powstałam. Postanowiłam dołożyć swoją małą cegiełkę do zmian. Bo one muszą w końcu nastąpić! Wkrótce okazało się, ze jestem jedną z wielu kropel, które mają nadzieję na wydrążenie tej skały, którą jest przestarzały system szkolnictwa.
Stworzyłam Inicjatywę lekturową w Stowarzyszeniu Tłumaczy Literatury. Dlaczego właśnie tu? Ponieważ to nieliczna grupa, której zależy na podniesieniu poziomu czytelnictwa w Polsce, a która wie, jak BAJKOWO w porównaniu z Polską wygląda sytuacja w szkołach za granicą i w jaki sposób my też moglibyśmy to zrobić lepiej.
KRÓL JEST NAGI. I trzeba o tym głośno mówić. Im więcej osób zacznie, tym szybciej doprowadzimy w końcu do zmian.
Pół roku po stworzeniu inicjatywy miałam zaszczyt uczestniczyć w dyskusji organizowanej przez @FPS, KBF…. Nie były to pierwsze warsztaty „Polska czytająca – uruchamiamy Supermoc książek”, ale pierwsze z grupą roboczą „Lektury w szkole”, która powstała w konsekwencji mojej inicjatywy. Po raz kolejny chcę wyrazić moją wdzięczność organizatorom za zaproszenie i za podkreślanie mojej roli w powstaniu naszego „szkolnego stolika”.
Dyskusja dodała mi skrzydeł. Wiary w moc sprawczą jednostki. W słuszność sprawy. Było tam tyle mądrych, znamienitych i rozsądnych osób i instytucji, które chcą i mogą coś zrobić w tym temacie. Przepełnia mnie duma, szczęście i nadzieja na lepsze jutro dla dzieci i czytelnictwa. Wiem, jeszcze nie teraz, wciąż trzeba cierpliwości. Ale skład tego grona sprawił, że zaczęłam widzieć światełko w tunelu. Drodzy sympatycy tematu, zachęcam do włączenia się do dyskusję, a co najmniej do trzymania kciuków 😊