Działalność

Stanowisko ws. projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw – Sejmowa Komisja Kultury i Środków Przekazu (12.06.2024)

Warszawa, 12.06.2024

Rafał Lisowski
Prezes Zarządu
Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury

Komisja Kultury i Środków Przekazu
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej


Wysoka Komisjo,

w nawiązaniu do mojego wystąpienia podczas pierwszego czytania rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw podczas posiedzenia Komisji w dniu 11 czerwca w imieniu zarządu Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury kieruję do Komisji tabelę uwag Stowarzyszenia do tego projektu oraz propozycji zmian (zał. 1), prosząc o ich rozważenie i uwzględnienie. Tabela została zaktualizowana po pierwszym czytaniu projektu względem wersji przesłanej wcześniej poszczególnym członkom i członkiniom Komisji.

Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury jest największą w Polsce organizacją reprezentującą tłumaczy i tłumaczki literatury, a zarazem jednym z najaktywniejszych interesariuszy wśród twórców literatury jako takich. Omawiane przepisy mają jednak fundamentalne znaczenie dla ogółu artystów, twórców i wykonawców w Polsce, dla których głównym źródłem zarobku jest rozporządzanie prawami autorskimi. Liczebność tej grupy w 2018 r. oszacowano na ok. 45 000 osób1.

Nasze środowisko bacznie śledziło prace nad Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie praw autorskich na jednolitym rynku cyfrowym (DSM), której implementacji dotyczy omawiany projekt ustawy. Dla artystów szczególne znaczenie mają przepisy rozdziału III dyrektywy, dotyczące godziwego wynagrodzenia twórców i wykonawców w ramach umów o eksploatację. Ich prawidłowa implementacja pomogłaby zmniejszyć brak równowagi między stronami na rynku obrotu prawami autorskim.

Treść artykułów rozdziału III dyrektywy, a zwłaszcza motywów do nich się odnoszących, nie pozostawia wątpliwości, że centralną intencją prawodawcy unijnego było właśnie zapewnienie silniejszej ochrony praw twórców, toteż jesteśmy przekonani, że w takim świetle należy je interpretować i wdrażać.

Rządowy projekt ustawy pozostawia w tym względzie wiele do życzenia. Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury zarówno w 2022 roku, jak i w 2024 roku wzięło udział w konsultacjach publicznych: skierowaliśmy do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego obszerne stanowiska, w których wskazaliśmy na niewłaściwą implementację szeregu artykułów rozdziału III Dyrektywy, niezgodną z jej treścią i duchem. Zawarliśmy w nich argumenty, podstawy prawne, powołaliśmy się na doktrynę, a także – co bardzo ważne – na przykłady implementacji Dyrektywy z innych państw członkowskich Unii Europejskiej, zarówno przyjęte pozytywnie, jak i krytycznie (zał. 2). Stanowisko to pozostaje w mocy. Wysoka Komisja znajdzie w nim pogłębione merytoryczne uzasadnienia wszystkich zgłaszanych przez nas poprawek.

Niestety, podobnie jak większość głosów polskich środowisk twórczych, nie zostały one uwzględnione przez projektodawcę, co szczególnie dziwi w sytuacji, w której zapisy niekorzystne dla twórców są w przedstawionym przez MKiDN uzasadnieniu projektu motywowane „ochroną interesów twórców i wykonawców, którzy zwykle są słabszą stroną umowy”. Polski, a więc przede wszystkim polskiej kultury, nie stać na przyjęcie przepisów niesatysfakcjonujących, niegwarantujących twórczyniom i twórcom dostatecznej ochrony, a wręcz – po prostu wadliwych, niezgodnych z duchem dyrektywy i niespełniających jej wymogów.

Przebieg pierwszego czytania projektu pozwala mieć nadzieję na naprawę mankamentów projektowanej ustawy, tak aby rzeczywiście – zgodnie z intencją ustawodawcy unijnego – zagwarantowała ona polskim artystom więcej praw niezbędnych do wykonywania zawodów twórczych. Cieszy nas, że tak głośno wybrzmiała – i zyskała aprobatę członkiń i członków Komisji – potrzeba bezpośredniego zapisania w projektowanej ustawie prawa twórców i wykonawców do odpowiedniego i proporcjonalnego wynagrodzenia. W tekście dyrektywy to właśnie ona stanowi podstawę wszystkich zapisów rozdziału III, których prawidłową implementację postulujemy w proponowanych zmianach.

Gorąco liczę, że potrzeby środowisk twórczych, które czekają na implementację dyrektywy DSM w kształcie korzystnym dla wszystkich polskich artystów i artystek, znajdą zrozumienie i wsparcie Wysokiej Komisji.

Z poważaniem

Rafał Lisowski
Prezes Zarządu
Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury

Załączniki:

  1. Tabela uwag Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw.
  2. Szczegółowe stanowisko Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw (UC6) zgłoszone do MKiDN w konsultacjach publicznych (28.02.2024).

1 Uniwersytet SWPS, Policzone i policzeni! Artyści i artystki w Polsce, https://swps.pl/images-old/2015/Aktualnosci/Policzone-i-policzeni-ebook.pdf